ΛΙΓΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΙΣΤΟΡΙΑ» ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ 27ης.10.2004
Κάποιες πολύ σύντομες παρατηρήσεις για την «ιστορία» αυτής της προσπάθειας και τα καθοριστικά της σημεία: το πρώτο είναι ότι πρόκειται για μία ιδιαίτερα πολύχρονη προσπάθεια, αλλά κυρίως συλλογική προσπάθεια αυτό που την χαρακτήρισε είναι ότι ήταν συλλογική προσπάθεια και για αυτό θέλω δημόσια να ευχαριστήσω όλους και ιδιαίτερα: τους Διευθυντές των Σχολείων, του Γυμνασίου και του Λυκείου, όλους τους καθηγητές, όλα ανεξαιρέτως τα μέλη των προηγούμενων Δ.Σ. και τα μέλη του παρόντος Δ.Σ., τον Δημοσθένη Μπούκη, Αλεξ. Παλαιολόγο του Χρ. Μέλλιο, τον Γεώργιο Μπόμπολα, τον Τάκη Μπενά, Σπύρο Ανδρεάδη, Χαρ. Παππά, για την αμέριστη στήριξη και συνδρομή που προσέφεραν ο καθένας τους. Ιδιαίτερη αναφορά είμαι υποχρεωμένος να κάνω στους, χωρίς καθόλου να μειώσω τη συνεισφορά των άλλων, γιατί στάθηκαν οι άνθρωποι κλειδιά και βοήθησαν στο «ξεμπλοκάρισμα» του φακέλου της υπόθεσης αυτής, Πέτρο Ευθυμίου και Γιάννη Κυρτάτο.
Στην θητεία του προηγούμενου Διοικητικού Συμβουλίου βρήκα τον πλήρη φάκελο με τις μαρτυρίες των μαθητών του Κότσιρα εντελώς «μπλοκαρισμένο», χωρίς καν να έχουνε συγκροτηθεί οι επιτροπές στο σχολείο, όλα μέσα σε απόλυτη ακινησία. Δύο λοιπόν άνθρωποι υπήρξαν οι «καταλύτες» στην ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας: ο Υπουργός Παιδείας την περίοδο εκείνη, Πέτρος Ευθυμίου και τότε ο Διευθυντής του Υπουργείου, καθηγητής του σχολείου τώρα και αντιπρόεδρος του Συνδέσμου των Αποφοίτων, Γιάννης Κυρτάτος, που τόσο βοήθησαν στην κρίσιμη εκείνη περίοδο, για να ξεμπλοκάρει όλος ο φάκελος (Δεκέμβρης 2001) και να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2002 με την εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής πλάκας και να ολοκληρωθεί τώρα με τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Γ. Κότσιρα (27.10.2004).
Ενα δεύτερο στοιχείο είναι η προσπάθεια μας να «εξηγήσουμε» το ιστορικό μέρος αυτής της πρωτοβουλίας. Κυρίως προσπαθήσαμε να αποφύγουμε τα «γνωστά» προβλήματα που ταλανίζουν την σύγχρονη ιστοριογραφία, χωρίς να θέλουμε να ταυτιστούμε με κάποιο από τα υφιστάμενα δίπολα, όπως συνήθως συμβαίνει στην ιστορία, αλλά και ούτε με όλα τα ενδιάμεσα στάδια μιας υποτιθέμενης αντικειμενικής θέασης των πραγμάτων, όπου σαν αντικειμενικότητα θεωρείται η ίση απόσταση από τα δρώμενα των άλλων δύο πλευρών. Προσπαθήσαμε να ξεφύγουμε από τα δίπολα της αυτοδικαίωσης ή και της απόλυτης καταδίκης, προσπαθήσαμε αποφύγουμε από αυτά τα προβλήματα της ιστοριογραφίας, με τις συγκεκριμένες και ελέγξιμες κοινωνικές και διανοητικές πλαισιώσεις και για αυτό επιμείναμε στην έννοια του ανοίγματος των αρχείων - στα ανοιχτά αρχεία του αείμνηστου Φίλιππα Ηλιού, που τόσο επέμενε σε αυτά για την μελέτη της ιστορίας. Γιατί ακριβώς αυτή η χαώδης ιστορική προσέγγιση, με τις γνωστές εκ των υστέρων αξιολογικές κρίσεις δημιούργησε την τελείως εσφαλμένη και παραπλανητική εικόνα που έχει το κοινό στον τόπο μας για το τι είναι η ιστορία και τι μπορεί και περιμένει από αυτήν. Ομως εμείς επιμείναμε σε αυτή την ιστορία που εμφανίστηκε μέσα από το άνοιγμα των αρχείων, που έγινε και γίνεται στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο και ήδη εδραιώνεται και είναι ίσως η πιο συναρπαστική γιατί ακριβείς είναι η ιστορία την οποία έγραψαν οι ίδιοι οι αγωνιστές. Πέρα από το αναμφίβολα τεράστιο γεγονός της Εθνικής Αντίστασης, της μεγαλειώδους αυτής προσπάθειας του ελληνικού λαού, της μεγαλύτερης στην Ευρώπη, εμείς επιζητήσαμε αυτή τη μαγική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στους μαθητές και τον καθηγητή τους και για αυτό, θέλαμε στην προσπάθειά μας να φτάσουμε στις πηγές, στις μαρτυρίες, στις μαρτυρίες που είχαν οι ίδιοι οι μαθητές του για τον καθηγητή και αυτή ήταν η ιστορία - τα ανοιχτά αρχεία - οι πραγματικές πηγές, η τόσο συναρπαστική πραγματική ιστορία όπως τη γράψανε οι ίδιοι οι αγωνιστές. Γι’ αυτό σε αυτή την προσπάθεια προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την ιστορία, αποφεύγοντας όλα τα προβλήματα της σύγχρονης ιστοριογραφίας, φτάνοντας στην ουσία των πραγμάτων μέσα από τις ζωντανές πηγές και μαρτυρίες των ίδιων των αγωνιστών, των ίδιων των μαθητών για τον καθηγητή τους.
Και ένα τρίτο στοιχείο, θεωρήσαμε ότι έπρεπε να εξηγήσουμε τι τελικά επιλέξαμε για να γραφτεί στην προτομή και σαν οδηγό μας χρησιμοποιήσαμε τη θεωρία του Καντ, όπου το νόημα μιας φράσης είναι το προϊόν του νοήματος των μερών της, αλλά και του τρόπου συνδυασμού των. Η γλώσσα σαν μια λεπτή συναρμολόγηση των μερών. Ταυτόχρονα έπρεπε να προσεγγίσουμε «το ελάχιστο» αλλά που τελικά θα τα περιείχε όλα.
Γι’ αυτό και με την αμέριστη συμπαράσταση στο σημείο αυτό της Αριστέας Οικονόμου, της εξαιρετικής αυτής φιλολόγου του Λυκείου της Ιωνιδείου, επιλέξαμε την φράση που χαράχτηκε κάτω από την προτομή του Κότσιρα και που είναι η εξής: «Δίδαξε και με τη ζωή του».
