Προλογικό εισαγωγικό σημείωμα Π. Δέγλερη
Ημερίδα 27.2.2025
Θεωρώ ότι ήταν εξαιρετική τιμή τόσο για εμένα προσωπικά, όσο και για το Κοινό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Frederick – Ε.Α.Π. στο «Ευρωπαϊκό Δίκαιο» που συμμετείχαμε στην διαδικτυακή Ημερίδα, την οποία διοργάνωσαν στις 27.2.2025 το περιοδικό Lex & Forum και οι Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. και τώρα στις φιλόξενες σελίδες του περιοδικού περιλαμβάνονται οι σχετικές εισηγήσεις.
Αναμφίβολα το ιδιαίτερο «στίγμα» της Ημερίδας έδωσε το ίδιο το θέμα της, δηλαδή: «Προκλήσεις της ψηφιακής εποχής για το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», μιας «Ένωσης Δικαίου» όπου το κράτος δικαίου «δεν είναι μια απλή διατύπωση κατευθύνσεων ή προθέσεων πολιτικής φύσεως (του άρθρου 2 Σ.Ε.Ε.) αλλά περιέχει αξίες, που αποτελούν μέρος της ίδιας της ταυτότητας της Ένωσης ως κοινής έννομης τάξης…» (Δ.Ε.Ε. C – 156/21 σκ. 232).
Προκλήσεις λοιπόν διαρκείς από την «αυξανόμενη ασυμφωνία των ποικίλων φωνών» και τη πολυδιάσπαση της δημόσιας σφαίρας. Όπως δε χαρακτηριστικά, ειδικά για το θέμα αυτό, καταγράφει ο Jürgen Habermas: «ζούμε σε μια περίοδο πλατφορμοποίησης της δημόσιας ζωής, με τον ραγδαίο πολλαπλασιασμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία αναμφίβολα στρέφεται ενάντια στα θεμέλια μιας διαλογικής δημόσιας σφαίρας».
Προκλήσεις λοιπόν συνεχείς γιατί οι πλατφόρμες και τα δίκτυα ασκούν στη πράξη οιονεί (ημι)δημόσιες λειτουργίες, χωρίς όμως «να υφίστανται ανάλογες εξισορροπητικές και προστατευτικές εγγυήσεις» και χωρίς βέβαια να «υπόκεινται στον έλεγχο της δημόσιας εξουσίας», όπως τονίζει η καθ. Λίλιαν Μήτρου.
Προκλήσεις συνεχείς ακριβώς γιατί αυτή η ιδιωτική υπερεθνική κυριαρχία εγείρει διαρκώς και θέτει επίμονα νέα ζητήματα λογοδοσίας.
Προκλήσεις συνεχείς από την αλγοριθμική επεξεργασία των δεδομένων όλων των χρηστών, με την αναπόφευκτη «παραπληροφόρηση» αλλά και «χειραγώγηση» της κοινής γνώμης.
Προκλήσεις για την ελευθερία της έκφρασης αλλά και για την ζητούμενη ανωνυμία, που πρέπει να «ενθαρρύνει τον λόγο των μειοψηφιών, τον λόγο όσων εναντιώνονται στην εξουσία», σύμφωνα με τον αείμνηστο καθ. Σταύρο Τσακυράκη, αλλά και σοβαρές προκλήσεις από τους κινδύνους διασποράς ψευδών ειδήσεων και συκοφαντικών ισχυρισμών.
Προκλήσεις λοιπόν και για την Ε.Ε., που με μια σειρά από ρυθμιστικές πρωτοβουλίες όπως οι κανονισμοί: Digital Service Act (DSA), Date Act, Digital Markets Act (DMA) και AI Act, δημιουργεί ένα ίσως παγκόσμιο πρότυπο, στοχεύοντας σε ένα πιο ασφαλή ψηφιακό χώρο, που δεν θα είναι «άγρια δύση». Η προσπάθεια αυτή αναδεικνύεται σε ένα κρίσιμο τελικά στοίχημα για την Ε.Ε. και απομένει να αποδειχθούν τα «πρέπει» και τα «μπορώ» της Ευρώπης, παράλληλα με την οφειλόμενη προστασία της δημοκρατίας, από τις όποιες ξένες επεμβάσεις αλλά και την αλγοριθμική χειραγώγηση.
Θεωρώ τέλος υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω θερμά όλους/όλες τους/τις εισηγητές/τριες της Ημερίδας αυτής, δηλαδή τους/τις: Θ. Γαλάνη, Ευφρ. Σιουγλέ, Ι. Ρεβολίδη, Α. Καλαντζή, Μ. Στυλιανίδου, αλλά ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω τον αγαπητό καθηγητή Πάρι Αρβανιτάκη για την συνεργασία αλλά και τη σπουδαία προσωπική του συμβολή στην τόσο πετυχημένη διαδρομή του Lex & Forum.
Με ιδιαίτερη εκτίμηση
Π. Δέγλερης
